گرفتگی عضلات چرا رخ می‌دهد و تاثیر گیاهان دارویی در درمان آن

گرفتگی عضلات چیست؟

گرفتگی عضلات Muscle Cramp انقباضات ناگهانی یک یا چند عضله است. این انقباضات غیر ارادی است، به این معنی که فرد نمی‌تواند آن‌ها را کنترل کند. این گرفتگی‌ها می‌توانند علائم ناخوشایندی ایجاد کنند، اما در بیشتر موارد موقتی هستند. درد و گرفتگی عضلات بطور معمول در پا‌ها، کمر و عضلات انتهایی پا (بخصوص همسترینگ، عضلات چهارسر ران و ساق پا) رخ می‌دهد، اما گرفتگی ممکن است در هر ناحیه‌ای اتفاق بیفتد. افرادی که مشکلات گوارشی یا گرفتگی قاعدگی دارند، ممکن است گرفتگی عضلات در شکم را تجربه کنند.

بیشترین محل‌های گرفتگی یا اسپاسم عضله، در عضلات ساق پا، عضلات پشت ران، عضلات پشت کمر و عضلات جلوی ران است. اسپاسم عضله در کف پا، کف دست، بازو، شکم و حتی جداره قفسه سینه هم دیده می‌شود.

گرفتگی عضلات بیشتر موقتی است و خود به خود برطرف می‌شود. برخی از دارو‌های خانگی ممکن است به کاهش گرفتگی عضلات کمک کرده و یا علائم را تسکین دهند. اسپاسم‌های عضلانی در واقع علائمی هستند که به شما می‌گویند، شما در بدنتان کار اشتباهی انجام داده‌اید. این اسپاسم‌ها در اثر تحریک اعصاب کنترل‌کننده مفاصل نخاعی و دیسک ایجاد می‌شوند. گرفتگی عضلات خطرناک نمی‌باشد اما درد آن می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد و استفاده از ماهیچه‌ها را غیرممکن نماید.

چه عواملی باعث گرفتگی عضلات یا اسپاسم عضله می‌شوند؟

علت عمده گرفتگی و اسپاسم عضله خستگی آن است. وقتی کاری که از یک عضله کشیده می‌شود بیش از توانایی آن باشد، بر اثر فعال شدن رفلکس‌های غیر ارادی که از نخاع سرچشمه می‌گیرند، عضله بی‌اختیار منقبض می‌شود. در اینجا به دیگر دلایل اسپاسم عضلانی اشاره می‌کنیم:

نرسیدن خون و مواد مغذی به عضلات

 

هنگامی که گردش خون ضعیف می‌شود، سطح التهاب بالا رفته و عضلات خون کافی، اکسیژن و الکترولیت برای ثبات خود دریافت نمی‌کنند، این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که سرخرگ‌ها در حالت نامناسبی قرار دارند و باعث قطع منابع خونی به بیشتر عضلات می‌شوند. چون انگشتان پا، قوزک و ساق پا دور‌ترین اندام‌ها نسبت به قلب هستند و خون کافی به این اندام‌ها نمی‌رسد، در نتیجه بیشترین گرفتگی عضله در این نواحی اتفاق می‌افتد.

 کاهش بیش از حد سطح الکترولیت

 

عضلات برای حرکت، انقباض و انبساط به مقدار کافی مواد معدنی نیاز دارند. بنابراین کمبود پتاسیم، کلسیم و منیزیم می‌تواند، باعث گرفتگی عضلات شود. برخی از عواملی که باعث تحلیل این مواد در بدن می‌شود، شامل ورزش سنگین و رژیم غذایی نامناسب است.

 کم آبی بدن

 

کم آبی بدن یکی از دلایل گرفتگی عضلات است. بالا رفتن میزان اسید لاکتیک در عضلات به علت کم آبی موجب بروز درد در عضلات می‌شود. کم آبی باعث نرسیدن خون به عضلات شده، در نتیجه گرفتگی عضله رخ می‌دهد. نوشیدن آب کافی می‌تواند از گرفتگی عضلات در حین فعالیت و ورزش جلوگیری کند. در هنگام ورزش‌های سنگین، مایعات بدن دفع می‌شود و بدن دچار کم آبی می‌شود. در این حالت حجم خون کاهش یافته و مقدار کافی خون برای رساندن اکسیژن به تمام عضلات در حال ورزش، وجود ندارد. گرفتگی عضلات به علت کاهش جریان خون، موجب تصلب شرایین و باریک شدن رگ‌هایی که خون را به پا‌ها می‌رسانند می‌شود.

 تحت فشار بودن عصب

از دلایل دیگر گرفتگی عضلات، تحت فشار بودن عصب می‌باشد. فشردگی اعصاب در ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی) است. درد عضلات به هنگام راه رفتن طولانی مدت، بدتر می‌شود. همچنین قرار گرفتن در پوزیشن و موقعیت غلط هنگام کار، فعالیت روزانه مثل نشستن‌ها و‌ ایستادن‌های طولانی و برداشتن اجسام سنگین از روی زمین به طریقه اشتباه، به گرفتگی عضلانی منجر می‌شود.

 دارو‌ها

 

برخی دارو‌ها، عارضه جانبی شناخته شده گرفتگی عضله را به همراه دارند. این دارو‌ها، دارو‌هایی هستند که برای درمان فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، کلسترول، پارکینسون، آلزایمر، دارو‌های ضد افسردگی و بسیاری از بیماری‌های دیگر به کار ‌می‌روند.

بارداری

یکی از شایع‌ترین شرایطی که به‌طور اکتسابی باعث اسپاسم عضله می‌شود، بارداری است. شیوع این اسپاسم‌ها در نیمه دوم بارداری بیشتر است. علت اصلی اسپاسم‌ها به طور قطع مشخص نیست، اما احتمالاً عدم تعادل بین جذب و دفع الکترولیت‌های سرم، مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم و تغییر در فعالیت نورون‌های حرکتی نخاع می‌توانند زمینه ساز باشند.

 استرس و اضطراب

 

تجربه استرس روانی یا اضطراب زیاد، ممکن است باعث افزایش فشار به عضلات شود. این عارضه می‌تواند به گرفتگی عضلات منجر شود. هنگامی که سیستم استرس فعال می‌شود، بدن برای مقابله با خطر قریب الوقوعی آماده می‌شود و در پاسخ به این خطر (خواه برای رویارویی با یک حیوان وحشی باشد و یا استرس ناشی از کار) سیستم عصبی ما بی‌نظم رفتار می‌کند. از آنجا که تکانه‌های عصبی ما وظیفه کنترل عضلات را برعهده دارند، جای تعجب نیست که استرس می‌تواند، باعث گرفتگی عضلات شود. انقباضات عضلانی ناشی از استرس می‌تواند در هر نقطه از بدن رخ دهد.

نداشتن خواب کافی

 

مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال دهنده‌های عصبی در انتقال اطلاعات از مغز و اعصاب کنترل‌کننده نقش دارند. کمبود خواب می‌تواند بر نحوه عملکرد گیرنده‌های انتقال دهنده عصبی تأثیر بگذارد. به این ترتیب که توانایی مغز در ارسال این سیگنال‌ها کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند باعث ارسال سیگنال‌های اضافی به فیبر‌های عضلانی شود. این سیگنال‌های اضافی، موجب انقباض عضلات می‌شوند. گرفتگی عضلات ناشی از خستگی، بیشتر در پلک‌ها دیده می‌شود.

 دریافت بیش از اندازه کافئین

نوشیدن زیاد قهوه، چای یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا که حاوی کافئین هستند، ممکن است باعث گرفتگی یا پیچ‌خوردگی عضلات شوند. کافئین به عنوان یک ادرارآور خفیف عمل می‌کند، بنابراین اگر زیاد استفاده کنید، بیشتر در معرض هیدراته شدن بدن قرار می‌گیرید. استفاده زیاد از کافئین بدن را دچار کم آبی و در نتیجه گرفتگی عضلات می‌کند. کافئین همچنین می‌تواند مانع جذب برخی مواد مغذی و الکترولیت‌ها شود، به این ترتیب املاح، منیزیم، پتاسیم و ویتامین D که برای جلوگیری از گرفتگی عضلات لازم هستند، به درستی جذب نمی‌شوند.

 درمان‌های خانگی و درمان‌های گیاهی

درمان‌های خانگی

 

یکی از کار‌هایی که موجب تسکین درد و نرم شدن عضله می‌شود، ماساژ ملایم با مخلوط روغن سیاه دانه و روغن بادام تلخ است. ابتدا قسمتی که دچار گرفتگی عضله شده را به وسیله سشوار گرم می‌کنیم. مخلوط روغن بادام تلخ و روغن سیاه دانه را به عضله مالیده و آرام ماساژ می‌دهیم. برای تأثیر بهتر با یک پارچه یا باند کشی ناحیه را می‌بندیم. این کار را دو بار در روز انجام می‌دهیم تا عضله نرم شود. اگر گرفتگی عضله سطحی باشد، یک یا دو روز و اگر گرفتگی عمیق‌تر باشد، زمان بیشتری نیاز دارد تا گرفتگی عضله درمان شود.

دوش آب گرم یکی دیگر از راه‌های درمان گرفتگی عضله است. اجازه دهید آب داغ قابل تحمل، روی عضلات گرفته‌تان جاری شود. گرما موجب رفع گرفتگی عضلات و شل شدن عضله می‌شود. همچنین حرکات کششی در ناحیه گرفتگی عضله کمک می‌کند تا بهبودی زودتر حاصل شود. ممکن است گرفتگی عضلات شما از کمبود آب باشد، با نوشیدن مایعات کافی، کم آبی بدن‌تان را جبران کنید.

کمبود مواد معدنی، پتاسیم، کلسیم و منیزیم می‌تواند موجب گرفتگی عضلات شود. خوردن مواد غذایی سرشار از کلسیم مانند شیر، ماست، کشک و مواد غذایی غنی از پتاسیم نظیر موز و سیب زمینی به تقویت عضلات کمک می‌کند. همچنین کمبود ویتامین D سرچشمه بسیاری از انقباضات عضلانی است.

اعصاب برای انتقال پیام از عضلات به مغز و از مغز به عضلات به ویتامین D نیاز دارند. کمبود ویتامین‌ها همانند تیامین (B1)، پانتوتینک اسید (B5) و پیریدوکسین (B6)  می‌تواند در بدن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم روی ایجاد گرفتگی عضلات مؤثر باشد. البته هنوز علم پزشکی نتوانسته علت مولکولی رابطه بین گرفتگی عضلانی و کمبود این ویتامین‌ها را پیدا کند، ولی در هر صورت فعلا در تحقیقات بالینی مشخص شده است که رابطه مستقیمی بین کمبود ویتامین و گرفتگی عضلات وجود دارد.

درمان‌های گیاهی

 

دمنوش زنجبیل

دمنوش زنجبیل یکی از بهترین مسکن‌ها است. زنجبیل خاصیت ضد التهابی دارد. زنجبیل درد و التهاب عضلات را کم می‌کند. اگر درد زیادی را تحمل می‌کنید روزانه دو وعده دمنوش زنجبیل میل کنید. البته باید این را مدنظر داشته باشید، که مصرف زیاد زنجبیل باعث خشک شدن مایع بین مفاصل می‌شود و برای اشخاصی که مبتلا به انواع آرتروز هستند، می‌تواند مشکل ساز باشد، بنابراین باید در حد اعتدال استفاده شود.

بابونه

چای بابونه برای انواع بیماری‌ها از جمله اسپاسم عضله استفاده می‌شود. بابونه شامل ۳۶ نوع فلاونوئید است که خاصیت ضد التهابی دارند. روغن بابونه را هنگام درد عضلانی روی ماهیچه‌ها مالیده به آرامی ماساژ دهید. چای بابونه همچنین می‌تواند درد عضلات شکم را تسکین دهد.

فلفل

فلفل یکی دیگر از گیاهانی است که به صورت چاشنی استفاده می‌شود. کپسایسین ماده‌ای که در فلفل یافت می‌شود، آرام بخش ماهیچه‌ها به خصوص در کسانی است که از فیبرومیالژیا و آرتریت روماتوئید رنج می‌برند.

رزماری

رزماری گیاه معطر دارای ماهیت ضد التهابی است که به طور مؤثری باعث آرامش بافت ماهیچه‌ای و کاهش درد می‌شود. رزماری گردش خون را تسریع می‌بخشد. باعث بهبود درد در مفاصل و عضلات می‌شود. رزماری می‌تواند برای درمان سردرد، روماتیسم و حتی آرتریت استفاده شود. یک قاشق چای خوری روغن رزماری را به وان پر از آب گرم اضافه کنید و ۱۵ دقیقه بدنتان را در وان قرار داده تا اسپاسم عضلانی از بین برود. در صورت لزوم این کار را تکرار کنید.

اسطوخودوس

اسطوخودوس نیز یکی دیگر از گیاهان آرام‌کننده عضلات است. این گیاه خواص ضد درد و ضد التهابی دارد که به کاهش درد، تورم و التهاب کمک می‌کند. رایحه آرام‌بخش آن باعث آرامش خواب می‌شود.

نعناع

نعناع در درمان گرفتگی عضلات کمر، پا درد و سردرد تنشی بسیار مؤثر است. منتول(جوهر نعنا) در نعناع دارای خاصیت ضد درد، ضد التهاب و ضد اسپاسم است. نعناع حتی گردش خون را بهبود می‌بخشد، به این ترتیب به کاهش درد و اسپاسم کمک می‌کند. اسانس و روغن نعناع باعث کاهش تورم، کاهش درد و التهاب می‌شود. یک قاشق چای خوری برگ نعناع تازه یا خشک شده را به مدت ۱۰ دقیقه در آب گرم دم کنید، هر روز چند بار این چای را استفاده کنید.

روغن میخک

روغن میخک نیز برای گرفتگی عضلات مفید است. التهاب و اسپاسم را برطرف می‌کند. اگر دچار گرفتگی عضلات هستید، روغن میخک را کمی گرم کنید و با آن ناحیه مورد نظر را آرام ماساژ دهید.

سخن پایانی

گرفتگی عضلانی اغلب اوقات بر اثر فشار بیش از حد بر روی ماهیچه‌ها رخ می‌دهد. در بیشتر موارد گرفتگی عضلات مسأله جدی نیست. هنگامی که عامل اصلی ایجاد‌کننده آن برطرف شود، گرفتگی نیز رفع می‌شود. اما گاهی اوقات این گرفتگی نشان می‌دهد که شخص دچار مشکلات جدی‌تری شده و ممکن است به عصب‌ها آسیب وارد کند.

اگر بیشتر اوقات دچار گرفتگی عضله می‌شوید و تغییرات سبک زندگی به رفع آن کمک نمی‌کند، با پزشک مشورت کنید، تا آزمایشات لازم را انجام داده و از سلامتی خود اطمینان حاصل کنید.
چاقی و استرس، فشار زیادی را روی ماهیچه‌های مرکزی بالاتنه وارد کرده و در نهایت باعث اسپاسم ماهیچه‌های گردن و کمر می‌شود. بیماری‌های سیستماتیک مانند دیابت، کم خونی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های تیروئیدی و دیگر بیماری‌های هورمونی هم می‌توانند باعث ایجاد گرفتگی عضلانی شوند.